پشت صحنه لقاح مصنوعی در ایران روایتی از امید و انتخاب های دشوار
به گزارش دکتر میوه، داشتن حاملگی سالم از ماه ها قبل از حاملگی آغاز می شود؛ ترک سیگار و الکل، کاستن استرس و رعایت بهداشت باروری، اهمیت بالای ی در جلوگیری از سقط جنین و اختلالات نوزاد دارد.
خبرگزاری مهر -
گروه سلامت:
در سالهای اخیر، با افزایش آگاهی عمومی در رابطه با سلامت باروری، اهمیت سبک زندگی قبل از حاملگی بیشتر از پیش مورد توجه قرار گرفته است. مصرف دخانیات، الکل، استرس مزمن و تغذیه نامناسب همچون عواملی هستند که می توانند سلامت جنین را به خطر بیندازند و حتی سبب سقط های مکرر شوند. دراین میان، خیلی از زوجین از تأثیرات پنهان این فاکتورها بر کیفیت تخمک، اسپرم و روند رشد جنین بی خبر اند. در گفت و گویی با
«فاطمه عسگری، متخصص بیولوژی تولید مثل و جنین شناس مرکز درمان ناباروری ابن سینا»
در رابطه با نقش سبک زندگی در موفقیت بارداری، علل سقط جنین و راهکارهای جلوگیری از آن سخن گفته ایم.
خانم دکتر بعنوان سوال اول در رابطه با مراحل کار یک جنین شناس در فرآیند IVF برایمان بگویید.
در فرایند IVF، برای هر تخمک خانم، یک اسپرم مناسب زیر میکروسکوپ توسط جنین شناس انتخاب می شود؛ گاهی این انتخاب به علت کیفیت پایین اسپرم ساعت ها زمان می برد. برخی آقایان امکان دارد میلیونها اسپرم داشته باشند، درحالی که در بعضی موارد حتی یک اسپرم هم یافت نمی گردد. در چنین شرایطی، اورولوژیست با انجام عمل «تِسه» (TESE) مستقیماً از بیضه اسپرم استخراج می کند.
این عمل معمولا با بیهوشی صورت می گیرد، هرچند در بعضی موارد به شکل سرپایی هم انجام می پذیرد و با این حال، در مواردی که حتی با تسه هم اسپرم به دست نیاید، ناچار به مشاوره جهت استفاده از جنین اهدایی می شوند. در شرایط عادی، اسپرم استخراج شده با معیارهای دقیق جنین شناسی انتخاب و به درون تخمک تزریق می شود (میکرواینجکشن). سپس جنین های تشکیل شده برای چند روز در دستگاههای خاص کشت و پایش می شوند. در این مرحله، کیفیت تخمک و اسپرم اهمیت فراوانی دارد. مصرف دخانیات و الکل می تواند تاثیر منفی مستقیم بر کیفیت تخمک و جنین داشته باشد و سبب تشکیل جنین های ضعیف یا غیرسالم شود. بعد از ارزیابی کیفی جنین ها، بسته به شرایط مادر، یا آنها را تازه به رحم انتقال می دهیم یا فریز می نماییم و در فریز جنین ها، محدودیت زمانی خاصی وجود ندارد؛ طبق منابع معتبر، جنین می تواند سال ها بدون افت کیفیت نگهداری شود. با این وجود، مهم ترین اصل اینست که فقط جنین های با کیفیت فریز شوند. بازگشت موفق جنین های فریز شده در حدود ۹۵٪ است.
باید توجه داشت که حتی در شرایط ایده آل هم موفقیت IVF به صورت میانگین حدود ۵۰٪ است و این به این علت است که ما فقط ظاهر جنین را می بینیم و امکان بررسی دقیق تمام عامل های مولکولی و ژنتیکی آن در روتین کار وجود ندارد. به صورت طبیعی هم خیلی از حاملگی های اولیه امکان دارد به علل کروموزومی منجر به سقط زودهنگام شوند. در مواردی که خانمی سقط های مکرر داشته یا چند بار IVF ناموفق را تجربه کرده باشد، با وجود نداشتن مشکلات ایمونولوژیک یا ژنتیکی ظاهری، انجام تست تعیین سلامت جنین (PGT-A) سفارش می شود. در این فرایند، سلول هایی از جنین جهت بررسی کروموزومی جداسازی شده و به صورت دقیق آنالیز می شوند تا از انتقال جنین های دارای ناهنجاری های کروموزومی جلوگیری می شود.
تعیین سلامت جنین؛ راهی برای اطمینان از انتقال جنین سالم
در فرایند IVF، بعد از تشکیل جنین، در بعضی موارد ضروری است تست تعیین سلامت جنین (PGT-A) صورت گیرد. در این مرحله، نمونه ای از سلول های جنین (با روش بیوپسی) جدا شده و جهت بررسی ژنتیکی به لابراتوار ژنتیک ارسال می شود. نتایج این بررسی نشان داده است که آیا جنین از نظر کروموزومی سالم می باشد یا خیر. تنها جنین های سالم برای انتقال به رحم مادر انتخاب می شوند. به علت هزینه نسبتاً بالای این آزمایش، انجام آن به همه زوجین سفارش نمی شود و معمولا در موارد خاص کاربرد دارد، اما این شیوه را بیشتر در اشخاصی که سقط های مکرر داشته اند، یا ناباروری مردانه شدید دارند، یا در مواردی که با وجود انتقال چند جنین خوب حاملگی رخ نداده، استفاده می نماییم. همینطور اگر ژن معیوبی در یکی از زوجین وجود داشته باشد (مانند تالاسمی)، یا زوجین سابقه داشتن فرزند با اختلال ژنتیکی (مثل سندروم داون) داشته باشند، انجام تعیین سلامت جنین برای آنها بسیار سفارش می شود.
تکنولوژی تایم لپس؛ انتخاب بهترین جنین
بعد از تزریق اسپرم به تخمک و تشکیل جنین، جنین ها در دستگاههای خاصی به نام تایم لپس نگهداری می شوند. این دستگاه به صورت مداوم از روند رشد جنین فیلم برداری می کند و امکان پایش دقیق کیفیت رشد جنین را برای جنین شناس فراهم می آورد. به این ترتیب، میتوان بهترین و مناسب ترین جنین را برای انتقال به رحم برگزید.
نگهداری و فریز جنین ها؛ سرمایه ای برای آینده
یکی از مزایای IVF امکان فریز و نگهداری جنین ها جهت استفاده در آینده است و هزینه سالانه نگهداری جنین ها در بانک، مبلغ بالایی نیست و حدود یک تا دو میلیون تومان است. سفارش می نماییم زوجین جنین های خویش را بعنوان یک بانک بیولوژیک نگهداری کنند. حتی اگر فعلا احتیاجی به فرزند دوم یا سوم نداشته باشند، این جنین ها می توانند در آینده برایشان مفید باشند؛ چونکه شرایط زندگی همیشه قابل پیشبینی نیست. ما مواردی داشتیم که زوجین فرزند اول خویش را به دنیا آورده بودند و فکر می کردند احتیاجی به نگهداری جنین های فریز شده نیست. اما بعداً به دلایلی تصمیم گرفتند برای فرزند بعدی اقدام نمایند و از وجود این بانک جنینی بهره بردند. بنابراین سفارش می کنم زوجین در صورت امکان از این فرصت بهره بگیرند.
IVF؛ فرصتی پرارزش با هزینه های معقول
امروزه IVF با وجود تسهیلات مالی و پوشش بیمه ای مناسب در ایران، تکنیکی کاملا در دسترس می باشد. به نظر من این یک فرصت پرارزش است که زوجین باید از آن استفاده کنند؛ چونکه با هزینه ای معقول می توانند تخمک یا جنین های خویش را فریز کرده و خیالشان از بابت فرزند آوری در آینده راحت باشد.
مراکز IVF در سرتاسر کشور؛ رفتن به مراکز تخصصی در موارد پیچیده
هم اکنون، خوشبختانه مراکز IVF در بیشتر استانهای کشور فعال می باشند و متخصصین مجرب در حوزه ناباروری در این مراکز حضور دارند. خیلی از زوجین می توانند درمان های اولیه ناباروری را در مراکز شهر خود پیگیری کنند و احتیاجی به رفتن به تهران نداشته باشند. با این وجود بعضی از زوجین که با مشکلات خاص و پیچیده ای مواجهند، بهتر است به مراکز فوق تخصصی مانند مرکز ابن سینا در تهران رجوع کنند؛ بخصوص اشخاصی که سابقه سقط های مکرر دارند، یا احتیاج به خدماتی مانند تعیین سلامت جنین، اهدای جنین یا روش های پیشرفته ژنتیکی دارند. بعضی از این امکانات در مراکز شهرستان ها به شکل کامل عرضه نمی گردد. البته مرکز ابن سینا درحال گسترش فعالیتهای خود در سطح بین المللی هم هست. به صورت مثال در کربلای عراق شعبه داریم و تابحال تولد زنده هم از این مرکز داشته ایم. در تهران هم شعبه هایی مانند مرکز پارسا فعال می باشند. همینطور بیماران زیادی از کشورهای همسایه و حتی اروپا و آمریکا برای انجام IVF به ایران رجوع می کنند، چونکه هزینه های این خدمات در ایران نسبت به خیلی از کشورها بسیار پایین تر است.
امکان فریز تخمک برای سالهای آینده
یکی دیگر از مزایای فناوری های نوین در درمان ناباروری، امکان فریز تخمک یا جنین جهت استفاده در آینده است و یک خانم پس از فریز تخمک های خود، در صورت احتیاج به فرزندآوری، از آنها استفاده نماید. هیچ محدودیت زمانی جدی جهت استفاده از تخمک یا جنین فریز شده وجود ندارد، بشرط آن که شرایط نگهداری در بانکهای جنینی استاندارد باشد.
سقط های مکرر؛ بررسی و درمان در مراکز تخصصی
مرکز ابن سینا یکی از معدود مراکز تخصصی است که پذیرش گسترده بیماران با سقط مکرر را انجام می دهد. این بیماران معمولا سه بار یا بیشتر گرفتار سقط در سه ماهه اول حاملگی می شوند. علت اصلی این سقط ها معمولا مشکلات کروموزومی جنین است. ما برای این گروه از بیماران معمولا انجام تعیین سلامت جنین را پیشنهاد می نماییم. تجربه نشان داده که بعد از انتقال جنین های سالم، درصد موفقیت حاملگی در این بیماران بشکل قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
پیشگیری از سقط جنین؛ اهمیت سبک زندگی سالم
زوجین باید اهمیت زیادی برای سلامت قبل از حاملگی قائل باشند. یکی از مهم ترین عوامل در جلوگیری از سقط، توجه به سبک زندگی سالم می باشد. اگر زوجین حداقل شش ماه قبل از حاملگی مبادرت به ترک سیگار، الکل و مدیریت استرس کنند، شانس داشتن یک حاملگی موفق و فرزند سالم به صورت قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
سبک زندگی سالم، کلید جلوگیری از سقط جنین
سبک زندگی زوجین قبل از حاملگی نقش تعیین کننده ای در کاهش ریسک سقط جنین و تولد نوزاد سالم دارد و زوجین باید قبل از مبادرت به بارداری، فاکتورهایی مانند مصرف دخانیات، الکل، میزان استرس، فعالیت بدنی و تغذیه خویش را اصلاح کنند. استفاده از غذای سالم، پرهیز از محیط های آلوده و مدیریت استرس خیلی مهم است. برای آقایان هم انجام تست ساده ای مانند بررسی شکست DNA اسپرم (DFI) سفارش می شود و این تست می تواند سلامت DNA اسپرم را مشخص نماید و در کاهش خطر سقط نقش مؤثری داشته باشد.
تأثیرات روانی سقط جنین؛ اهمیت آگاهی زوجین
سقط جنین، بخصوص در سه ماهه اول، تأثیرات روانی شدیدی بر زوجین می گذارد. همینطور در مواردی، مشکلات ژنتیکی و محیطی می توانند منجر به تولد نوزادی با اختلالات قلبی، عصبی یا رفتاری شوند و خیلی از این مشکلات ریشه در سلامت اسپرم و تخمک در زمان تشکیل دارند؛ ازاین رو اصلاح سبک زندگی حداقل شش ماه قبل از حاملگی می تواند از خیلی از این عوارض پیشگیری کند.
نقش آگاهی اجتماعی در سلامت بارداری؛ آیا مشکلات اقتصادی دلیل اصلی سقط های جنین هستند؟
به نظر من مسایل اجتماعی و سطح آگاهی زوجین نقش مهم تری دارند و خیلی از زوجین نمی دانند که حتی یک نخ سیگار یا مصرف محدود الکل می تواند چه تأثیرات مخربی بر سلامت جنین بگذارد و آموزش و اطلاع رسانی مداوم برای ارتقاء آگاهی زوجین بسیار ضروری می باشد. داشتن یک سبک زندگی سالم، مصرف مایعات کافی، استفاده از غذاهای تازه و کاهش تماس با مواد سمی برای هر دو زوج خیلی مهم است و علاوه بر این، به زوجین سفارش می کنم که به فاکتور سن توجه نمایند. اگر حالا قصد حاملگی ندارند، می توانند تخمک یا جنین خویش را فریز کنند تا در آینده با خیالی آسوده از آن استفاده نمایند. حتی زوجینی که حاملگی طبیعی هم داشته اند، بهتر است جنین های سالم خویش را بعنوان یک بانک زیستی برای آینده ذخیره کنند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب